جايگاه تئاتر شهرستان

شهرستان محل تمركز جمعيت بوده ودر آن تقسيم كار اجتماعي صورت ميگيرد و معيشت ساكنان آن تنها بر پايه كشاورزي نيست .خيابانها ، ساختمانها،دستگاه ها ، بناها و بازارها در آن مشاهده ميشود .

هر كشوري به ترتيب به قسمتهاي كوچكتر ي به نام استان ، شهرستان ، شهر ، بخش ، دهستان ، روستا تقسيم ميشود . شهرستان با شهر فرق دارد . شهرستان تراكم شهر، روستاها و توابع آن از يك منطقه جغرافيايي است و از شهر بزرگتر است .اما شهر فقط قسمت مجزا از روستا است . پس شهرستان واحد بزرگتري از شهر است و شهر در دل شهرستان جا ميگيرد .

تعريف شهرستان از نظر اقتصادي ، آماري ، جغرافيايي و...متفاوت است . اما آنچه كه در اين مبحث مي گنجد و تعريف تئاتر شهرستان را كامل مي كند تمامي تئاتري است كه در غير از پايتخت – تهران - توليد مي شود . و اگر يك شخص از تهران تئاتري را در شهرستان توليد كند ميشود تئاتر شهرستان و اگر يك فرد از شهرستان ، در تهران به توليد يك تئاتر همت گمارد در ليست تئاتر تهران ثبت مي شود .پس مرز تفكيك تئاتر شهرستان توليد نمايش در غير از شهر تهران ميباشد. اما چه عواملي باعث مي شود كه نمايش هاي توليد شده در شهرستان برچسب تئاتر شهرستان یا تئاتر شهرستانی داشته باشد؟

عوامل موثر در تئاتر شهرستان :

- كمبود امكانات

- تامين بود جه لازم

- مهاجرت فارغ التحصيلان به پايتخت

- نداشتن امنيت شغلي

- آموزش

- مديريت تئاتر

- فقدان همگرايي

- نبود برخي از تخصص ها

كمبود امكانات

بي ترديد امكانات مورد نياز فراخور هر نمايش باعث ايجاد خلاقيت و پيشرفت كار هنري است .چرا كه نمايش مجموعه اي است از تجهيزات و امكانات مانند: نور ، دكور ، لباس ، گريم ،سالن و...كه هر جز به تناسب نوع نمايش اهميت ويژه دارد و حذف آن عناصر از كيفيت توليد نمايش مي كاهد . به طور مثال در بيشتر شهرستانها پلاتو وجود ندارد و يا بسياري از شهرستانها فاقد آمفي تئاتر استاندارد بوده و سالن نمايش همان سالن اجتماعات است كه سن آن يا خيلي كوچك در اندازه يك مراسم سخنراني است و يا خيلي بزرگ كه براي اجرا ي نمايش تعريف نشده است .به همين علت در شهرستان ها طراحي نور يا نورپردازي براي نمايش با مشكل مواجه ميشود. چرا كه با خراب شدن نور در چنين سالن هايي ؛ بعلت چند منظوره بودن ، نورهاي موضعي يا چهر ه مهم نيست بلكه تنهاروشن شدن سالن اهميت داردوهدف رفع نياز آني براي اجراي مراسمات است . براي برنامه هايي به غيراز نمايش ،نور هاي اختصاصي اصلا نياز نيست .

پس امكاناتي مانند سالن مخصوص نمايش، غير قابل انكار است كه هنوز در بسياري از شهرستانها همچنان مشكل آفرين بوده وهنرمندان با مشكلات بسيار به اجراي نمايش مي پردازند. به طور مثال شهرلاهيجان ، فاقد آمفي تئاترو مجتمع فرهنگي بوده وتنها يك سالن كوچك براي نمايش در اداره فرهنگ وارشاد اسلامي شهر وجود دارد كه دو ستون در وسط سن كار گذاشته شده است ! و يا شهري مانند املش داري مجتمع فرهنگي است اما سن آن دقيقا در يك گوشه تعبيه شده و به صورت مثلث طراحي شده است! و يا مركز استان گيلان - رشت -براي اجراي تئاتر از سالني استفاده مي كندكه در طول سال برنامه هاي مختلف مانند : شب شعر ، جنگ شادي ، همايش ها و سمينارهاي متفاوتي در آن برگزار ميگردد! از آنجا كه اكثر سالن ها چند منظوره اند و فقط روشن شدن سالن براي اجراي برنامه ها كافي است دست اندر كاران خيلي خود را جهت تعميرات نور يا تجهيزات ديگر به زحمت نمي اندازند. كه البته اين درد به احتمال زياد در اكثر استان ها مشترك است.

كمبود امكانات و تجهيزات در شهرستان ها به خوبي مشهود است .گرچه به صورت يك شعار تكرار ي شده ست و بارها وبارها از سوي فعالان تئاتر شهرستان بر زبان آمده اما تاكنون توجه خاص به اين امرنشده و اقدامات كارسازي صورت نپذيرفته است وهنرمندان شهرستاني با نداشته هاي خود همزيستي مسالمت آميز داشته و با كمترين امكانات ، همچنان فعاليت مي نمايند. كه بي شك اين امردر توليد و كيفيت آثار بي تاثير نبوده و نيست.

تامين بودجه لازم

براي سرودن يك شعر فقط يك شاعر لازم است . براي آفرينش يك تابلوي نقاشي به نقاش نياز است و براي نوشتن يك داستان به نويسنده. اما براي اجراي يك نمايش بعلت ذات تئاتر كه يك كار گروهي است نياز با افرا د متخصص بوده كه در جايگاه خود گوشه اي از تئاتر را بدست گيرند . نمايشنامه نوشته شود. بازيگراني انتخاب شوند ، تمرينات گروهي شروع و طراحي صحنه و لباس صورت پذيرد، موسيقي ساخته و يا انتخاب شود و...

در اين كار گروهي براي بالا بردن كيفيت نمايش نياز به تامين بودجه و بكار گيري افراد متخصص است . از آنجا كه هزينه توليد تئاتر در شهرستان بسيار اندك بوده و همان هزينه اندك نيز بعد از مدت زمان طولاني به دست كارگردان ميرسد .كارگردان را ملزم ميدارد تا از عناصر اصلي نمايش بكاهد. به طور مثال كارگردان واقف به نوع دكور وطراحي صحنه اش بوده اما بعلت كمبود بودجه به چند مكعب يا چار پايه اكتفا ميكند و يا طراحي لباس همان لباس بازيگران مي شود كه به همت و علاقه از خانه هايشان يا از اقوام گرفته و براي نمايش مي آورند. بودجه كم حتي باعث ميشود كارگردان ناخواسته از نابازيگران يا بازيگران تازه كار در نقش هاي اصلي استفاده نمايد، يا يك بازيگر در بين تمرين گروه را ترك كرده وبه يك كار ديگر بپردازد. از آنجا كه بودجه خاصي براي تئاتر شهرستان تعريف نميشود و معلوم نيست حتي پس از پايان كار كمك هزينه براي نمايش پرداخت شود ،پس قراردادي منعقد نمي گردد.چه بسيار كارگردان هاي شهرستان بعلت آنكه هزينه نمايش جوابگوي نيازهاي آنها نبوده ونه تنها درآمدي از نمايش نداشته اند بلكه مبالغ زيادي نيز خرج نموده كه به آنها بر گشت داده نشده ،ترجيع ميدهند عطاي تئاتر را به لقايش بخشيده و پس از مدتي فعاليت طا قت فرسا در زمينه تئاتربه رشته هايي غير از تئاتر روي آوردند.

مهاجرت به تهران

بعلت مشكلاتي كه در بالا ذكر شد بسياري از هنرمندان و فارغ التحصیلان تئاتر ،محيط كار در تهران را ترجيع داده و به قول خودشان بجاي هدر دادن عمر در شهرستان ،خود را به گروههاي تئاتري در تهران نزديك كرده و اگر شانس با آنها ياري كند بعد از چند سال براي خود اسم و رسمي فراهم مي كنند. بسياري از هنرمندان اين رشته با ديدن پيش كسوتان كه پس از سالها هنوز در پي اثبات خود در شهرستان هستند ترجيع ميدهند در تهران به فعاليت بپردازند كه البته بعضي موفق ميشوند وگروهي كه در آن محيط نتوانستند جايگاهي بيابند تئاتر را كنار گذاشته ودر زمينه ديگري مشغول ميشوند.

البته به عملكرد بسياري از اين هنرمندان و تحصيل كردگان نبايد خرده گرفت .چرا كه بسيار مشاهده شده است هنرمنداني طي چند سال در فضاي گسترده تئاتر تهران به شهرت واعتبار رسيده اند. اما بسيار ي از قديمي هاي تئاتر شهرستان برا ي گرفتن يك مجوز اجرا دچار مشكل هستند!براي روشن شدن اين امر ونشان دادن تمايل هنرمندان به فعاليت در تهران آماري از هيات انتخاب چند دوره جشنواره تئاتر فجر ذكر مي گردد.

با يك نگاه گذرا ميتوان پي برد كه بسياري از فعالان تئاتر در تهران بعلت نبود فضاي مناسب در تئاتر شهرستان ، تهران را مساعد كار دانسته و شهر خود را ترك كرده و در پايتخت مشغول كار شده اند.

امنيت شغلي

كمتر كسي در شهرستان به تئاتر بعنوان حرفه و شغل نگاه مي كند . اكثر كساني كه چنين ديدگاهي داشته و تئاتر را تامين كننده معاش دانسته اند د چار مشكلات اقتصادي اند. تئاتر در شهرستان يك شغل نيست ، در كنار آن اهالي تئاتر براي امرار معاش مجبورند حرفه يا كار ديگري را بر گزينند. به اين لحاظ يك تئاتري تنها بخش كوچكي از زندگي خود را صرف تئاتر و انديشيدن پيرامون تئاتر ميكند و بيشتر انرژي صرف كارهايي مي شود كه معيشت او را تامين ميكند . در نتيجه خواه ناخواه بازدهي كاهش مييابد. تحقيق ، پژوهش ،ابتكار عمل و خلاقيت كم شده و هنر تئاتر تنها به صورت يك دلمشغولي هنرمند را ارضاء ميكند.

آموزش

هر از گاهي وضعيت تئاتر استانها مديران را وا ميدارد كه نگاهي به تئاتر شهرستان داشته ودرصدد رفع مشكلات كيفي تئاتر باشند . اولين گام بها دادن به بخش آموزش در شهرستان است . برگزاري ورك شاپ و كلاسهاي كوتاه مدت در ليست برنامه ها قرار مي گيرد.اما چه عواملي باعث مي شود كه اين كلاسها بازدهي لازم را نداشته باشد .

اولين عامل نوع ثبت نام از افراد واجد شرايط است . در بسياري از اين كلاس ها افراد تازه كار و قديمي در كنار هم مي نشينند و گويا هدف تنها پر كردن كلاس و ارائه گزارش و عملكرد است . در صورتيكه كاربرد كلاس و حتي نوع مباحث به تناسب تجربه ودانش افراد تفاوت دارد .بايد ابتدا از متقاضيان واجد شرايط ثبت نام بعمل آمده وحتي سوابق شركت كنندگان مورد تاييد قرار گيرد و سپس كلاس برگزار شود . در غير اينصورت كلاس چون مناسب خيلي از افراد حاضر در كلاس نيست فاقد بازدهي لازم ميشود.

عامل دوم مساله تداوم كلاس هاست . اينكه هر دو تا سه سال يك اتفاق كوتاه مدت در شهرستان بيافتد موثر نيست و زمان كوتاه كلاس هاي آموزشي پاسخگوي نياز هنرمندان شهرستاني نخواهد بود . بهتر آن كه تداوم داشته تا هنرمندان شهرستاني به آگاهي هاي لازم در آن رشته دست يابند.

علاوه بر مورد ياد شده در بالا، هر ساله تعدادي به جمع اهالي تئاتر اضافه شده و بسياري از هنرمندان به دلايل مختلف از دايره فعاليت حذف مي شوند .پس كلاسها بايد بر اساس بر نامه ريزي هاي مدون، مستمر و تحت نظارت مستقيم بخش آموزش اجرا و از حالت رفع تكليف خارج شده ، تا در پايان كار بازدهي لازم را داشته و موثر واقع شوند.

مديريت تئاتر

در شهرستان به ترتيب مدير كل ، معاونت هنري و كارشناس تئاتر استان تصميم گيرنده برنامه هاي تئاتري استان هستند. از آنجا كه مديركل مشغله هاي فرهنگي وهنري استان را بررسي ميكند و معاونت هنري علاوه برتئاتر به ساير هنرها نيز بايد بپردازد پس تنها مرجع فكري و كاري در استان كار شناس تئاتر استان است كه اگر دغدغه تئاتر نداشته ونيز فاقد مديريت وكار آيي باشد و تنها براساس سلايق مديران «بله قربان گو» شود بايد فاتحه تئاتر آن استان را خواند. چرا كه چه بسيار مديران ، شايد دغدغه تئاتر نداشته باشند و ارزش هنر وهنرمند را براي ارتقاي جامعه درك نكرده ویا سلايقشان در زمينه هاي ديگري باشد و كارشناس به پيروي از او صدمه جبران ناپذير به تئاتر آن منطقه بزند.

متاسفانه مشاهده شده با تمام اهميتي كه چنين پست سازماني دارد اين پست حساس در استان ها خيلي راحت بذل وبخشش شده و هيچ معياري براي انتخاب كارشناس تئاتر وجود ندارد .مديري رفيقش را مي آورد ، آن ديگري فقط ميخواهد پست كارشناسي خالي نباشد و ديگري فرد نالايقي را به كار ميگمارد...در چنين آشفته بازاري كه تمام اميد شهرستاني ها به كارشناسي استان بوده تا كمبودها را ديده وبه گوش مسئولان برساند چه خواهد بود !؟

دغدغه دیگرحضور کارشناسانی است که احساس میکنند در پست کارشناسی تئاتر " خدای تئاتر "شده اندوتصمیم میگیرند که به تئاتر شهرستان سرو سامان بدهندو گاه به اشتباه تمام عقده های چندین وچند ساله تئاتر شهرستان را بر سر اهالی تئاتر خالی میکنند.چه بسیار دیده شده کارشناس استان چنان بر مسند تصمیم گیری تئاتر نشسته و چنان ذهن مسئولان امر را مشوش میکند که دیگر نامیدن هنرمند تئاتر به او سخت میشود.آنگاه منافع به میان می آید و دایره های ایجاد مي شود که تنها او و دوستانش در آن قرار دارند وبقیه اهالی تئاتر منتظر باز شدن یک روزنه امید !

همگرايي

همانطور كه گفته شد استان متشكل از شهرستانها است و هر شهرستاني در شهرها وتوابع خود هنرمنداني را دارد كه در زمينه تئاتر فعاليت مي كنند.در شهرستان معيار خاصي براي فعاليت تئاتر وجود ندارد هر فردي مي تواند نمايشنامه اي براي تصويب فرستاده وپس از دريافت مجوز، گروهي را گرد هم آورده و فعاليت نمايد . گاه موفق شده وراهش را دنبال ميكند وگاه بعلت عدم تجربه وتوانايي در اول را باز ميماند.از آنجا كه در شهرستان ورود به عرصه نمايش كار آساني است تعدادي از افراد ناكارآمد وسرخورده بجاي بالا كشيدن خود در عرصه تئاتر سعي در تخريب ساير هنرمندان خوب ، خلاق وقديمي مي كنند . تعدادي از همين افراد بعلت خامي و عدم تجربه كافي بجاي فراگيري از ديگران، سعي در تخريب آنها مي كنند چرا كه حذف رقيب را راهي براي جذ ب خود ميدانند وسعي مي كنند حق نداشته خودرابگيرند و چه بسا موفق شده و با حاشيه سازي، هنرمنداني را كه انگيزه ماندنشان به دلايل مختلف كم رنگ شده را حذف مي نمايند.

در شهرستان بعلت كوچك بودن محيط ، بودجه اندك وامكانات كم برخي از به ظاهر تئاتري نماها با ايجاد تنش ، حاشيه سازي ، اخبار ضد نقيص و...آب را گل آلود كرده تا با خدشه دار كردن حس همگرايي بتوانند جايگاهي براي خود پيدا كنند.متاسفانه بعلت عدم مديريت درست در بخش هايي از تئاتر و نيز عدم دلسوزي برخي از مسولان كه واقف بر اين امر نبوده چه بسيار موفق شده و بجاي ايجاد حس همگرايي وبهرمندي از تجربه ها ، تخصص­ها و بالابردن كار آيي در يك كار گروهي و توليد نمايش هاي فاخر، فرد گرايي را تقويت نموده و از توانمندي تئاتر شهرستان مي كاهند.

نبود برخي از تخصص ها

از ويژگيهاي تئاتر حضور همزمان بازيگران و تماشگران است . تئاتر تنها هنري است كه در لحظه شكل ميگيرد و مخاطب مستقيم با اثر رابطه ايجاد ميكند .برا ي ايجاد و توليد يك نمايش تا اجرا مجموعه اي از عوامل باهم كار مي كنند تا به لحظه آفرينش برسد.

براي اجراي يك نمايش خوب و با كيفيت نياز به مجموعه اي از افرادي است كه تخصص دارند .به طور مثال براي ساخت موسيقي يك نمايش نياز به فردي است كه علاوه بر دانش موسيقي، درام را نيز بشناسد وبا هنر موسيقيايي خود لحظات نابي را بيافريند .در بسياري از نمايش هاي حرفه ای چند نفر كار موسيقي را انجام مي دهند و حتي به صورت زنده موسيقي در نمايش اجرا مي شود که در كنار ساير عوامل نمايشی بسيار موثر وبه عنوان عنصري مهم، تاثير نمايش را دو چندان مي كنند .اما در شهرستان افرادي كه صرفا براي نمايش موسيقي بسازند به تعداد خيلي كم ويا شايد نباشد .آنها كه موسيقي مي نوازند با درام آشنا نيستند و با كمبود بودجه تئاتر ونداشتن تامین مالی برای پرداخت هزینه لازم ،حاضر به صرف وقت خود براي تئاتر نمي شوند.پس در شهرستان يك كار گردان مجبور است از نوازنده ا ي استفاده كند كه در عمر خود تئاتر نديده واز اطلاعات كافي در زمينه موسيقي نمايش برخورار نيست .

براي طراحي صحنه نمايش نيز اين مشكل وجود دارد. در شهرستان كسي كه حرفه اش تخصصی طراحي صحنه باشدکم است و يا هزينه بالاي ساخت دكور كارگردان را بر آن ميدارد كه از طراحي صحنه چشم پوشي کند .گاه نيز هزينه خرید وسایل پرداخت ميشود اما بعلت عدم تخصص لازم در طراحی صحنه ، صحنه ساخته شده كار برد لازم را ندارد .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: